Το αφιέρωμα στο μεγάλο Ηπειρώτη δεξιοτέχνη του κλαρίνου Πετρολούκα Χαλκιά, στην εκπομπή της ET1 ''το αλάτι της Γης'' του Λάμπρου Λιάβα. Απολαύστε το video.

Απολαύστε το video

Ο Πετρολούκας Χαλκιάς είναι ένας από τους κορυφαίους Ηπειρώτες και  Έλληνες μουσικός. Γεννήθηκε στο Δελβινάκι της Ηπείρου το 1934 και ασχολήθηκε με την τέχνη του κλαρίνου.

«Για τα πανηγύρια χύσαν το αίμα τους οι παππούδες μας» 

Το κλαρίνο μοιάζει προέκταση του κορμιού του και πάνω σε δικό του παίξιμο (σε μια παλιά πωγωνίσια μελωδία) βασίστηκε το χιτ «Τhat΄s the way, Ι like it». Ο σολίστας Πετρολούκας Χαλκιάς «παλεύει» ακούραστος στα πανηγύρια. 

Εν μέσω θέρους η «μάχη» των πανηγυριών μαίνεται. Το κινητό του χτυπάει ακατάπαυστα και η βαλίτσα του δεν αδειάζει ποτέ. Πανύψηλος, με «σαφάρι» πουκάμισο κι ακούραστα πνευμόνια ο σολίστας του κλαρίνου Πετρολούκας Χαλκιάς απ΄ το Δελβινάκι Ηπείρου με υποδέχεται σε μια ζεστή Πλατεία Καραϊσκάκη. 

Πάνε πια πολλά χρόνια που δοκίμαζε το πρώτο του κλαρίνο. «Ένα χειμώνα που έφυγε, πήρα ένα ξύλο και με μια σιδερόβεργα το τρύπησα πέρα πέρα κάνοντας έξι τρύπες. Στόμιο, καλαμάκι, άρχισα μόνος μου και έπαιζα αυτοδίδακτος. Ήμουν 8-9 χρόνων». Τότε αρχίζει η περιπέτειά του με το όργανο. «Στα δέκα μου ήλθε ένα πανηγύρι απ΄ το διπλανό χωριό. Τα συγκροτήματα ήταν όλα κλεισμένα και δεν υπήρχε κάποιος να παίξει. Μου δίνει το κλαρίνο του ο Δήμος Χαρισιάδης (πρώτος ξάδελφος του παππού μου). Μου λέει σύρε να παίξεις Πέτρο. Πήγα. Εγώ, ο αδελφός μου ο Αχιλλέας, ένας με λαούτο 8-9 ετών και ένα παιδί με ντέφι. Μας θαύμασε ο κόσμος. Μετά μας στρώσαν να κοιμηθούμε. Αυτός με το λαούτο έβαλε τα κλάματα. Ήμασταν μικρά παιδιά». 

Η πρώτη αγάπη του Πετρολούκα (έτσι αποκάλεσε το κλαρίνο στο γαμήλιο τραπέζι του αιφνιδιάζοντας τον πεθερό του) τον έφτασε το 1961 στη μακρινή Αμερική. «Με κάλεσαν για έναν δίσκο και δούλεψα στο διάσημο Πορτ Σάιντ, στη Νέα Υόρκη. Για να μείνω στη χώρα, έπρεπε να γραφτώ στο Σωματείο των Μουσικών που αριθμούσε 10 εκατομμύρια μέλη. Κάθε εβδομάδα μαζευόμασταν σε μια μεγάλη αίθουσα, έβαζε ο πρόεδρος τον χάρτη κάτω, διάλεγε μια χώρα, ανέβαιναν μουσικοί και έπαιζαν το κάθε μουσικό ιδίωμα. Έφτασε η σειρά της Ελλάδας. «Στην αρχή σηκώθηκε ένα παιδί και έπαιξε με μπουζούκι "Τα παιδιά του Πειραιά". Λέω, θα σας παίξω κάτι απ΄ τον τόπο που γεννήθηκα. Θα παίξω όμως μοναχός. 

Δεν θα μπορέσετε να με συνοδεύσετε. Κώλωσαν. Έπαιξα μόνος. Χειροκροτούσαν για ώρα». 

Και τότε γίνεται μια περίεργη συνάντηση. «Έρχεται κάποιος με ένα πεντάγραμμο στο χέρι. Παίζω ένα πωγωνίσιο. Γράφει αυτός τις νότες. Μου λέει: "Θα σου κάνω ένα δωράκι ύστερα από έξι μήνες. Και φτιάχνει πάνω στον ρυθμό το "Τhat΄s the way, Ι like it!". Ύστερα από πέντε μήνες μου κόβει μια επιταγή 1.000 δολάρια». 

Ο δρόμος όμως στην Αμερική δεν ήταν ρόδινος. «Μού ΄ρχεται ένα χαρτί απ΄ το Ιmmigration, εντός 24 ωρών να εγκαταλείψω την Αμερική. Πάω στον διευθυντή, του λέω: Θα φύγω, αλλά βγάλτε απ΄ το χαρτί αυτή τη φράση πως δεν με χρειάζεστε εδώ, γιατί έχετε τέτοιους μουσικούς. "Πώς θα το αποδείξεις;", μου λέει. Έλα το βράδυ στο κέντρο, πάρε τους καλύτερους μουσικούς σου και αν μπορείτε να συνοδέψετε αυτό που θα παίξω, εγώ θα φύγω. Έρχονται. Τους παίζω το Μπεράτι, έσβησε το μέτρο. Έπαθαν πλάκα. Λέει ο διευθυντής: "Να έλθει η αστυνομία να συλλάβει τον πρόεδρο του Σωματείου των Μουσικών που πρότεινε να διώξουμε τον Χαλκιά. Ό,τι δεν το ΄χει η Αμερική πρέπει να το κρατάει"». 

Τότε είναι που ο Μπένι Γκούντμαν ακούγοντάς τον απόρησε: «Τα παίζετε αυτά χωρίς παρτιτούρα, Μr. Ηalkias;» Ναι του λέω, αφού λόγω πολέμου στην Ελλάδα δεν πήγα σε ωδεία και σχολές. Και τότε ο Γκούντμαν είπε: «Αν αυτός ο άνθρωπος ήξερε να διαβάζει και να γράφει θα είχε αλλάξει τον πλανήτη!» Ο Πετρολούκας γελάει. Το κλαρίνο του όμως έχει ντύσει και τις πιο λυπηρές στιγμές του. «Είχα τροχαίο με τη γυναίκα μου. Χτύπησα τον νωτιαίο μυελό μου, με έβαλαν σε καροτσάκι. Πήγα στην Αμερική να γιατρευτώ. Έκατσα έξι μήνες. Όταν επέστρεψα, η γυναίκα μου είχε ήδη πεθάνει. Πήγα στον τάφο και έπαιξα ένα μοιρολόι. Γι΄ αυτήν». 

Δίλοφο Ιωαννίνων

Ποια διαφορά έχουν τα τότε και τα τώρα κλαρίνα; 

Κάθε κλαρίνο είχε τη δική του σφραγίδα. Ο Κίτσος Χαρισιάδης, ο Τάσος Χαλκιάς, ο Ντίνος Μπατζής. Τώρα τα καινούργια κλαρίνα δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις. Λείπουν τα βιώματα. 

Πώς είναι τώρα τα πανηγύρια; 

Είναι μετρημένος ο χρόνος και το χρήμα. Κάποτε τα οργάνωνε η Εκκλησία, τώρα τα κέντρα. Τότε είχε «χαρτούρα» και χορό με αριθμημένες παραγγελίες. Χόρευαν και πιο πολύ παλιότερα. Εγώ όμως συνεχίζω να παίζω στα πανηγύρια. Είναι η παράδοσή μας. Γι΄ αυτά χύσαν το αίμα τους οι παππούδες μας. 

Τι σας κολάκεψε πολύ πρόσφατα; 

Στην έκθεση Δημοτικού Τραγουδιού, στη Βουλή, λέει ο Κάρολος Παπούλιας στον Πρωθυπουργό: «Αυτός είναι το καλύτερο κλαρίνο που έχουμε». Και απαντάει ο Καραμανλής: «Το ξέρω Πρόεδρε, γι΄ αυτό έκανα δώρο τους δίσκους του στον Κλίντον» 

Φωτογραφία από χωριό του Ζαγορίου

Άκουσα τον Benny Goodman στην Αμερική - ήρθε στο μαγαζί μου, πήρε το κλαρίνο κι έπαιξε... κι ορισμένα πράγματα τα 'σπαγε... άαα λέω... τα σπάει αυτός που έχει σπουδάσει μουσική... άρα καλά κάνουμε εμείς που τα σπάμε... εκ πείρας! Μια μέρα λέω στον γιο μου: "Θέλεις να κάνουμε μια δουλειά... να κάτσει ακόμα ένα χρόνο στο σχολείο και να τον πάρω για δυο χρόνια, να πάω σ' ένα βουνό... να μη βλέπει ούτε άνθρωπο, ούτε κανέναν - εγώ κι αυτός! Να του μάθω τα πάντα όπως τα παίζω εγώ... και να σου κατεβάσω μετά από δυο χρόνια ένα κλαρίνο -να μας φέρνετε μόνο να τρώμε και να φεύγετε, να μη σας βλέπουμε!- που να χαλάει τον κόσμο. 

Τι απάντησε ο γιος σας; 

Ένας κούκος δεν φέρνει την Άνοιξη! Αν μετά από δυο-τρία χρόνια ο κόσμος αλλάξει, τι θα κάνει αυτός; 

Τι κρίμα! 

Κι έτσι, του μεταβιβάζω την οικογενειακή παράδοση όπως μπορώ. Του μιλάω και για τα βιώματά μας -τα δικά μου, του πατέρα, του παππού-, γιατί τι γίνεται τώρα; ο πατέρας μου ζει. Είναι 93 χρονών...(το έτος 2001) ζει στην Αμερική... πήγα στην Αμερική και... καθήσαμε και φάγαμε οι δυο μας... έβαλα και λίγο κρασί... "Θα πιούμε από ένα κρασί, πατέρα;" "Όχι", μου λέει, "εγώ δεν πίνω". Του λέω: "Πατέρα, θα πάρεις λίγο το κλαρίνο;" "Αχ, ψυχίτσα μου, δε μπορώ εγώ - πάρτ' το εσύ". Παίρνω το κλαρίνο και πάιζω το μοιρολόι που μου είχε δείξει κάποτε... Απ! Ζωήρεψε! "Όχι! Δώσ' μου το κλαρίνο!" Το πήρε, έπαιξε... "Για κάτσε, κάτσε πατέρα..." του λέω... παίρνω το άλλο κλαρίνο, παίζω το ίδιο, αλλά... άλλο έβγαινε από την καμπάνα του κλαρίνου του, αλλο από τη δική μου! Ίδιο όργανο, ίδιες νότες, αλλά... αυτού είναι τα βιώματα... 

Άλλη ψυχή! 

Άλλη ψυχή έβγαινε από την καμπάνα του, άλλη από τη δική μου! Κι όταν ήρθε στην Ελλάδα του είπα: "Πατέρα, θέλω να ξαναπαίξουμε εκείνο το μοιρολόι" - εκείνος, εγώ, ο γιος μου και ο εγγονός μου! Τέσσερα διαφορετικά μοιρολόγια κι ας παίζαμε το ίδιο. Εκεί διαβάζεις τη ζωή του καθενός! Την ψυχή, που είπες προηγουμένως.

Απόσπασμα από το βιβλίο "Με κέντημα δικό του, (μια μπάντα του Πετρο-Λούκα Χαλκιά", εκδόσεις Ίνδικτος 2003, συγγραφέας Κων/νος Θεμελής).

Μέτσοβο. Φωτογραφία Κώστας Μπαλάφας