Οι σημαντικότερες στιγμές της Ευρώπης το 2013

Το 2013 ήταν μια χρονιά που η εμπιστοσύνη στην Ευρώπη μεγάλωσε και πολλοί τόλμησαν να πιστέψουν ότι θα μπορούσε να ξεφύγει από την κρίση. Ο Gavin Hewitt ξεχωρίζει τις σημαντικότερες στιγμές της χρονιάς που φεύγει.

1. Ο χορός της Μέρκελ.

Τον Σεπτέμβριο, η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ υπογράμμισε την ιδιότητά της ως η πιο ισχυρή πολιτικός στην Ευρώπη. Αντίθετα από τους περισσότερους ηγέτες της εποχής της, ενίσχυσε την δύναμή της στις κάλπες. Όλοι  κατάλαβαν ότι η νίκη ήταν δική της και όχι του κόμματός της. Κατά τη μετεκλογική γιορτή στην έδρα των Χριστιανοδημοκρατών, ενώ όλοι την συνέχαιραν, η μουσική άρχισε και για λίγο η Μέρκελ χόρεψε. Εκ των υστέρων, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί το αποκορύφωμα της δύναμής της. Μην έχοντας κυβερνητική πλειοψηφία, αναγκάστηκε να ξεκινήσει μαραθώνιες συνομιλίες συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες. Πολλοι στη Νότια Ευρώπη ήλπιζαν ότι έτσι θα χαλάρωνε τη δέσμευσή της στη λιτότητα.

2. Ανάκαμψη χωρίς θέσεις εργασίας.

Ένα πρωί στη Λισαβόνα πήγα στην πρεσβεία της Αγκόλα. Δεν ήταν ακόμη 8.00 και υπήρχε ήδη μια ουρά 400 ατόμων. Μία από τις ειρωνείες της κρίσης στην Ευρώπη ήταν ότι χιλιάδες Πορτογάλοι εργαζόμενοι κατευθύνονταν προς τις πρώην αποικίες τους σε αναζήτηση εργασίας. Πολλοί από τους καλύτερους και εξυπνότερους ανθρώπου στην Ευρώπη έφευγαν. Απ’ όταν ξεκίνησε η κρίση, πάνω από 300.000 Έλληνες έχουν μεταναστεύσει . 200.000 έχουν εγκαταλείψει την Ιρλανδία.

Στην ιταλική πόλη Πίζα η σουηδική αλυσίδα ειδών οικιακής επίπλωσης Ikea σχεδιάζει να ανοίξει ένα νέο κατάστημα και διαφημίζει την αναζήτηση προσωπικού 250 ατόμων. Έλαβε 28.816 αιτήσεις. Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ επεσήμαναν  μια ανάκαμψη χωρίς θέσεις εργασίας, προσφέροντας ελάχιστες ελπίδες στους 26 εκατ. ανέργους.

3. Διαμαρτυρίες για την Ευρώπη στο Κίεβο.

Κατά τη διάρκεια του έτους, οι δημοσκοπήσεις επεσήμαναν την αυξανόμενη απογοήτευση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μπλοκ φάνηκε ανίκανο να προωθήσει την ανάπτυξη και την ευημερία και οι ψηφοφόροι έχουν κουραστεί από τις διασώσεις και τη λιτότητα. Ωστόσο, προς τα ανατολικά, στην Ουκρανία, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές αψήφησαν τις  θερμοκρασίες για να δηλώσουν ότι το μέλλον τους ανήκει στην Ευρώπη. Ήταν μια υπενθύμιση ότι η Ευρώπη, όπως και πριν με τις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ακόμα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως φάρος για τις δημοκρατικές αξίες.

4. Ο Πάπας και το ηθικό κύρος.

Τον Μάρτιο ήμουν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, όταν ο καπνός άσπρισε και η Καθολική Εκκλησία απέκτησε νέο Πάπα. Υπήρξε μια στιγμή θρησκευτικής έκστασης, καθώς χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Μέσα σε λίγους μήνες, ο Πάπας Φραγκίσκος κατάφερε να κερδίσει τις χιλιάδες που είχαν εγκαταλείψει την Εκκλησία. Μερικά από τα ισχυρότερα λόγια του ήταν για τους πλούσιους. «Η κουλτούρα της ευημερίας μας νεκρώνει», είπε. «Τα χρήματα πρέπει να μας υπηρετούν, όχι να μας κυβενρούν!» Η Ευρώπη είχε μια νέα δυνατή φωνή.

5. Προϋπολογισμοί και δημοκρατία.

Τον Νοέμβριο παρακολούθησα τον Επίτροπο Οικονομικών της ΕΕ Όλι Ρεν να ασκεί ιστορικές νέες αρμοδιότητες. Παρέδωσε την ετυμηγορία του σχετικά με τους προϋπολογισμούς των 17 χωρών της ευρωζώνης πριν ακόμα εγκριθούν από τα εθνικά κοινοβούλια. Έτσι είδαμε έναν μη εκλεγμένο αξιωματούχο να κηρύττει  λάθος τον προϋπολογισμό της Ιταλίας πριν να πουν τη γνώμη τους οι ιταλοί βουλευτές. Ήταν μια υπενθύμιση ότι η δημοκρατία θα πρέπει να καλύψει τη διαφορά με τη ροή περισσότερης εξουσίας στις Βρυξέλλες.

6. Το αίνιγμα του προέδρου Ολάντ.

Κανένας ευρωπαίος ηγέτης δεν ανησύχησε το Βερολίνο περισσότερο από τον Γάλλο πρόεδρο. Ήταν δύσκολο να περάσεις από την γερμανική πρωτεύουσα, χωρίς να ακούσεις ότι οι 18 πρώτοι μήνες του Φρανσουά Ολάντ στην εξουσία είχαν σπαταληθεί. Οι μεταρρυθμίσεις του, έλεγαν, ήταν χαλαρές. Η Γαλλία ήταν η χώρα που καθυστερούσε την ευρωζώνη και θα μπορούσε ακόμη και να την οδηγήσει στην ύφεση. Στο εσωτερικό, ο Γάλλος ηγέτης είχε εμφανιστεί επιφυλακτικός, αναποφάσιστος, επιρρεπής σε υποχώρηση. Τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις ήταν τα χαμηλότερα από κάθε πρόεδρος στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας.

Ωστόσο, στο εξωτερικό είχε ενεργήσει γρήγορα. Έστειλε γαλλικά στρατεύματα στο Μάλι. Ήταν τολμηρός στο θέμα της Συρίας και στη χρήση χημικών όπλων, επιμένοντας ότι το συριακό καθεστώς δεν θα μπορούσε να μείνει ατιμώρητο. Ήταν έτοιμος να ασκήσει βία εναντίον της Δαμασκού. Όταν άρχισαν να διαδίδονται ειδήσεις για ομαδικές δολοφονίες στη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής, ο Φρανσουά Ολάντ έστειλε και πάλι γαλλικά στρατεύματα. Τον Δεκέμβριο παρευρέθηκα σε μια εκδήλωση ρουτίνας, που παρουσίασε ο πρόεδρος. Φαίνεται να μην τον απασχολούν ιδιαίτερα οι επικρίσεις, τουλάχιστον δημόσια, και αυτό είναι μέρος του αινίγματός του.

7. Το θανατηφόρο ταξίδι στην Ευρώπη.

Στις αρχές Οκτωβρίου στάθηκα στα βράχια του μικρού ιταλικού νησιού της Λαμπεντούζα . Ανοικτά των ακτών, 360 άτομα, κυρίως Σομαλοί και Ερυθραίοι, είχαν πεθάνει. Το πλοίο τους ήταν τόσο κοντά στη στεριά που πρέπει να μπορούσαν να δουν τα φώτα του νησιού. Όταν έσβησε η μηχανή τους, άναψαν κάποια πανιά για να προσελκύσουν την προσοχή. Αντ’ αυτού, το σκάφος έπιασε φωτιά και στον πανικό, ανατράπηκε.

Η τραγωδία υπογράμμισε ορισμένες αλήθειες, καθώς για εκατοντάδες χιλιάδες Αφρικανούς η Ευρώπη παραμένει η γη της επαγγελίας: είναι διατεθειμένοι να κινδυνέψουν όσο να ‘ναι προκειμένου να φτάσουν στις ακτές της και, σχεδόν σίγουρα, δεν θα αποθαρρύνονται. Τους εκμεταλλεύονται αδίστακτες συμμορίες που απαιτούν 3.000 δολάρια για το ταξίδι. Η πολιτική της Ευρώπης προς αυτούς τους μετανάστες είναι συγκεχυμένη. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, μέσα σε λίγες μέρες, οι περισσότεροι από εκείνους που επιβιώνουν κατευθύνονται σε πόλεις όπως η Στοκχόλμη, όπου τους υπόσχονται κατοικία.

8. Διαδηλωτές.

Στην Ελλάδα εξαντλήθηκαν από τις διαμαρτυρίες. Υπήρχαν ακόμη σχεδόν καθημερινά απεργίες και διαδηλώσεις, αλλά είχαν χάσει μέρος της ενέργειάς τους. Οι  Έλληνες γαντζώθηκαν στην ελπίδα ότι μετά από πέντε χρόνια ύφεσης της οικονομίας τους κατά 25% αλλάζουν ρότα.

Αλλού, οι διαμαρτυρίες έγιναν πιο ισχυρές. Στη Γαλλία εμφανίστηκαν οι «bonnets rouges» – ένα κίνημα διαμαρτυρίας που έχει τις ρίζες του στη Βρετάνη, με σύμβολο τα κόκκινα καπέλα. Στην Ιταλία εμφανίστηκαν οι διαδηλωτές με την «τρίαινα», που μαζί με φοιτητές, αγρότες, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για την προβληματική οικονομία.

9. Αντίο Σίλβιο.

Τον Οκτώβριο ήμουν  έξω από την ιταλική Γερουσία και παρακολούθησα την αποχώρηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Έπαιξε και έχασε. Είχε προσπαθήσει να ανατρέψει την κυβέρνηση του Ενρίκο Λέτα, αλλά δεν ήταν σε θέση να προτάξει το δικό του κόμμα. Η δύναμη του ανθρώπου που είχε κυριαρχήσει στην ιταλική πολιτική σκηνή για 20 χρόνια είχε ξεθωριάσει.

10. Ήσυχη διπλωματία –Κάθι Άστον.

Η Ευρώπη από το 2009 είχε επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής, αλλά λίγοι το γνώριζαν. Η Βαρόνη Άστον είχε αποκτήσει το μεγάλο τίτλο του Ύπατου Εκπροσώπου για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής. Η δουλειά δεν ήταν προφανής και η Άστον ήταν επιφυλακτική με τον Τύπο. Παρασκηνιακά, όμως, εργάστηκε ακούραστα και το Νοέμβριο βέθηκε στο επίκεντρο, όταν οι Ιρανοί συμφώνησαν να περιορίσουν το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ήταν μια διπλωματική επανάσταση. Είχαν εμπλακεί και άλλοι- κυρίως οι Αμερικανοί – αλλά η Άστον προήδρευσε των συνομιλιών.

11. Πρόκληση για «πιο στενή ένωση».

Στις αρχές του 2013 μαζευτήκαμε στο Άμστερνταμ για αυτό που αξιολογήθηκε ως μια σημαντική ομιλία του βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον για το μέλλον της Βρετανίας και της Ευρώπης. Αναβλήθηκε και στη συνέχεια έγινε στο Λονδίνο. Ζήτησε απαλλαγή από την «όλο και στενότερη ένωση» και πρόσφερε ένα δημοψήφισμα για το 2017. Υποσχέθηκε ότι θα προσπαθήσει με την «ψυχή» του να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ομιλία επικρίθηκε έντονα, αλλά υπήρχαν αναφορές για μεταρρύθμιση που είχαν απήχηση σε όλη την Ευρώπη. Στο τέλος του έτους παρέμεινε σαφές ότι η Βρετανία δεν ήταν η μόνη η οποία απαιτεί μεταρρυθμίσεις στο ευρωπαϊκό σχέδιο και ότι προσπαθεί να κερδίσει συμμάχους στο όραμά της για την Ευρώπη.

12. Η Κέλτικη επιστροφή.

Τέλος, η Δημοκρατία της Ιρλανδίας διέφυγε από το πρόγραμμα διάσωσης. Τον Νοέμβριο του 2010, υπό πίεση, είχε δεχθεί μια διάσωση. Η χώρα ήταν στο χείλος της χρεοκοπίας, παρασυρόμενη από την ανάληψη των χρεών των τραπεζών της. Η Ιρλανδία έκανε περικοπές στις δαπάνες και μείωσε τις κοινωνικές παροχές.  Στο τέλος η εμπιστοσύνη των αγορών επέστρεψε. Δεν είναι ακριβώς η επιστροφή του Κελτικού Τίγρη, αλλά η χώρα αποδείχθηκε μαγνήτης για τις ξένες επενδύσεις, ιδίως από τις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας. Αλλά το χρέος παραμένει υψηλό, η ανεργία είναι πάνω από 12 % και η μετανάστευση έχει επιστρέψει. Αντανακλά την ιστορία της Ευρώπης το 2013: σημάδια προόδου, ​​αλλά η αβεβαιότητα για το κατά πόσο η ευρωζώνη μπορεί να ανακαλύψει τα επίπεδα ανάπτυξης που μειώνουν τις γραμμές της ανεργίας.

www.bbc.co.uk